Ceza Muhakemesinde İfade Alma Nedir?

İfade alma, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 90 ve devamında düzenlenen, suç şüphesi altındaki kişinin (şüpheli veya sanık) kolluk kuvvetleri veya savcı tarafından dinlenmesi işlemidir. İfade alma, soruşturma aşamasında şüphelinin olay hakkındaki beyanını almak için yapılır.

İfade alma, şüpheli veya tanığın kolluk (polis, jandarma), savcı veya mahkeme tarafından dinlenmesi işlemidir.

Şüpheli ifadeleri genellikle soruşturma aşamasında kolluk veya savcılık tarafından alınır, ancak tanık ifadeleri de hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında mahkeme huzurunda alınabilir.

İfade Alma Nasıl Olmalıdır?

İfade alma işlemi, hukuka uygun şekilde, şüphelinin haklarını koruyarak gerçekleştirilmelidir. Bu süreçte şu temel kurallara uyulması gerekir:

1. Hukuka Uygunluk

• CMK m. 147’ye göre şüphelinin hakları anlatılmalıdır.
• Şüphelinin ifadesi özgür iradesine dayanmalıdır, baskı, tehdit veya işkence ile zorla ifade alma yasaktır.
• Savunma hakkı ihlal edilmemelidir.

2. Şüphelinin Hakları

Şüpheliye şu hakları olduğu açıkça anlatılmalıdır:

• Müdafi (avukat) bulundurma hakkı:
• Şüpheli avukatı olmadan ifade vermek zorunda değildir.
• CMK 150 gereği bazı suçlarda avukat görevlendirilmesi zorunludur (örneğin, 18 yaşından küçükler veya ağır ceza gerektiren suçlar).
• Susma hakkı: Şüpheli susma hakkına sahiptir ve bu durum aleyhine yorumlanamaz.
• Yakınlarına haber verme hakkı: Gözaltına alınan şüpheli, yakınlarına haber verilmesini talep edebilir.

3. İfade Alma Süreci

• Kimlik bilgileri alınır, ancak şüpheli kimliğini açıklamak istemezse buna zorlanamaz.
• Suçlamalar açıkça bildirilir.
• Olayla ilgili anlatımı serbestçe yapması istenir.
• Şüpheliye suçlamalarla ilgili sorular yöneltilir.
• İfade tutanağa geçirilir ve şüpheliye okunarak imzalatılır.

4. Hukuka Aykırı İfade Alma Yöntemleri Yasaktır

• İşkence, kötü muamele veya baskı uygulanamaz.
• Yalan beyan vermeye zorlama veya vaad verme yasaktır.
• Hukuka aykırı delil elde etme girişimleri (örneğin, yasa dışı dinleme veya baskı altında alınan ifadeler) geçersiz sayılır.

İfade Alma ile Sorgulama Arasındaki Fark

İfade alma, kolluk veya savcı tarafından yapılırken, sorgulama ise, mahkeme huzurunda hâkim tarafından yapılır.

İfade alma soruşturma aşamasında olurken, sorgulama sanığın mahkemede dinlenmesi sürecidir.

Ceza muhakemesinde ifade alma, şüphelinin haklarını koruyarak, baskıdan uzak ve hukuka uygun şekilde yapılmalıdır. Şüphelinin avukat hakkı, susma hakkı ve yakınlarını bilgilendirme hakkı mutlaka korunmalıdır. Zorla, baskıyla veya hukuka aykırı delillerle alınan ifadeler geçersiz sayılır.